آموزش پیشگیری و کنترل دیابت با برنامه غذایی سالم در سرای محله وصال

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران معاونت غذا و دارو، مهندس آزاده کسائی، کارشناس تغذیه و صنایع غذایی در تاریخ 22 و 23 آبان ماه به مناسبت فرا رسیدن هفته پیشگیری از دیابت با حضور در سرای محله وصال به آموزش بانوان میانسال و سالمند به منظور دستیابی به برنامه غذایی مناسب با این موضوع پرداخت.

مهندس کسائی در ابتدای جلسه گفت: در اثر زندگی شهرنشینی، افزایش کم تحرکی، چاقی و افزایش وزن در جامعه، شیوع بیماری دیابت روز به روز بیشتر و افزایش سن نیز منجر به افزایش شیوع دیابت می شود، پس خوب است در افرادی که وارد دوره میانسالی می شوند، غربالگری شناسایی مبتلایان به دیابت انجام و در صورت لزوم هر سه سال یک بار سنجش قندخون ناشتا صورت گیرد.

کارشناس تغذیه و صنایع غذایی در ادامه گفت: درمان و کنترل دیابت در افراد سالمند مشکلاتی دارد چرا که معمولاً این افراد به بیماری های دیگری نیز مبتلا هستند که منجر به مشکل تر شدن کنترل قندخون می شود. ممکن است بیمار صرفاً مبتلا به دیابت باشد ولی به دلیل بالا بودن سن و ابتلا چندساله به دیابت، دچارعوارض دیابت در سنین کهن سالی شده باشد؛ به هرحال درصورتی که بیمار مبتلا به دیابت تحت مراقبت پزشکی مناسب قرار گیرد و همکاری خوبی هم با پزشک و پرستار خود داشته باشد، کنترل مناسب قندخون وی امکان پذیر خواهد بود.

در ادامه در خصوص اهمیت تشخیص بموقع دیابت گفت: بیماری دیابت از دو جنبه اهمیت دارد، اولین جنبه تعداد مبتلایان به آن بسیار زیاد است بطوریکه سالانه 200  هزار نفر  در کشور به این بیماران افزوده می شوند و دیگری نوع شایع آن (دیابت نوع 2) معمولاً بدون علامت یا با علایم مختصر است، در نتیجه فرد مبتلا ممکن است سالها از بیماری خود بی خبر باشد و طی این مدت، قند خون بیش از حد طبیعی، منجر به صدمات جبران ناپذیر در قسمتهای مختلف بدن بویژه چشم، کلیه ها، اعصاب محیطی و عروق قلب و مغز و سایر قسمتهای بدن شود. تشخیص و کنترل بیماری در مراحل ابتدایی می تواند جلوی بسیاری از  عوارض گفته شده را بگیرد.

مهندس کسائی افزود: به همین دلیل افرادی که در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری هستند، مانند افراد با سن بیش از 45 سال حتی بدون وجود هیچ علامتی بایستی حداقل هر 3 سال یکبار آزمایش قند خون ناشتا انجام دهند تا با تشخیص زودرس و کنترل قند خون در حد مناسب از ایجاد بسیاری از این صدمات پیشگیری گردد یا وقوع آنها به تاخیر انداخته شود. دیابت یک بیماری مزمن و جدی است که نیاز به مراقبت و نظارت مداوم جهت تنظیم قند خون و پیش گیری از بروز عوارض ناشی ازقندخون بالا دارد.

کارشناس تغذیه و صنایع غذایی در خصوص اینکه آیا غلظت قندخون افراد دیابتی همیشه بالاست؛ افزود: در هر فرد مبتلا به دیابت، قندخون قبل غذا باید در محدوده 100- 70 میلی گرم در دسی لیتر و قندخون زمان خواب ( 100-140 طبیعی) است.

وی در ادامه گفت: هرگز فراموش نشود که دیابت یک بیماری بسیار جدی است و یا «دیابتم خفیف است» و به کار بردن اصطلاحاتی مانند «قند عصبی دارم» و یا « قندم کمی بالاست کاملاً اشتباه است»؛ افراد دیابتی همانند افراد طبیعی در معرض افت قندخون هستند.

همچنین در سالمندان به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی مرتبط با سن، بعضی از علائم دیابت مخفی مانده و یا تشخیص آن ها مشکل می شود  مهم این است که در افراد جوان دیابتی در مقایسه با سالمندان مبتلا به دیابت، معمولاً حملات افت قندخون سریع تر شناسایی و درمان می شوند. به دنبال افت قندخون، در افراد جوان رگ های خو نی مغز گشاد می شوند تا خون بیشتری به مغز برسانند و در افراد سالمند ممکن است به دلیل سفت شدن سرخرگ ها این جبران به راحتی بروز نکنند. لذا به کرات مشاهده می شود که سالمندان دیابتی که تنها زندگی می کنند بر اثر افت قندخون زمین خورده و یا بیهوش شوند.

مهندس کسائی به علائم آغازین حمله افت قندخون اشاره کرد و گفت: اغتشاش شعور (گیجی) یا فراموشی، رنگ پریدگی، تعریق، عدم تمرکز حواس، تحریک پذیری، گزگز و مورمور دور لب، افت دمای بدن، کابوس شبانه و بی خوابی از این علائم است.

کارشناس تغذیه و صنایع غذایی افزود: درصورت مشاهده علائم آغازین حمله افت قندخون، باید سریعاً قند خون اندازه گیری شود، اگر نتوانستید قندخون فرد سالمند را اندازه بگیرید، اندکی قند 1 یا 2 قاشق چایخوری عسل، یک لیوان آب قند حاو ی سه تا پنج حبه قند (یا یک فنجان شیر و یا نصف لیوان آب میوه) به بیمار بخورانید و منتظر تاثیر آن بمانید.

وی گفت: درصورتی که بیمار شما بیهوش بود سعی در خوراندن مواد قندی نکنید و در اسرع وقت بیمار را به اولین مرکز درمانی ببرید؛ انجام حرکات و فعالیت هایی که بیمار به آنها عادت ندارد می تواند باعث افت قندخون شود مثلاً با انجام کارهای باغبانی در یک روز آفتابی، ممکن است چنین حالتی رخ دهد. توجه داشته باشید که در هوای سرد، خطر مضاعف افت قندخون و دمای بدن وجود دارد. لذا درصورت امکان بهتر است فرد سالمند در این گونه شرایط آب و هوایی نزد بستگان خود بماند.

همچنین گاهی نیز ممکن است که فرد سالمند خوردن یک وعده غذا را فراموش کند، لذا کنترل و توجه به برنامه غذایی فرد سالمند مبتلا به دیابت بسیارمهم است و ممکن است فرد سالمند دچار حملات افزایش قند خون شود. علائم بالا رفتن قندخون، تکرر ادرار یا بی اختیاری در دفع ادرار و تشنگی هستند. سالمندان به سهولت دچار کم آبی می شوند زیرا ممکن است نتوانند مایعات کافی بنوشند تا آبی را که از طر یق ادرار دفع شده جا یگزین نما یند در نتیجه به دنبال بالا رفتن قندخون و کم آ بی علائمی مانند خستگی، خواب آلودگی، گیجی و آشفتگی در آن ها پدیدار می شود. حتی یک عفونت ویروسی جزئی نظیر سرماخوردگی ممکن است سبب افزایش بیشتر قند خون شو ند. لذا در صورت بروز بیماری های عفونی، اندازه گیری مرتب و مکرر قندخون و اقدام لازم و به موقع در صورت بالا بودن آن بسیار مهم است.

مهندس کسائی در خصوص تفاوت های درمان افراد سالمند مبتلا به دیابت در مقایسه با جوانان گفت: به طور کلی درمان دیابت در سالمندان و جوانان مشابه است اما گاهی اوقات در بعضی از سالمندان، مشکلات جسمانی و یا اختلال در کارکرد بعضی اعضای حیاتی بدن مانند قلب و کلیه، منجر به سختی اجرای درمان های رایج در گروه سنی جوانان می شود و لذ ا تصمیم گیری درمانی بر حسب وضعیت فعالیت بدنی و شرایط توجه به برنامه غذایی فرد سالمند مبتلا به دیابت بسیارمهم است.                                                                                                                                           

کارشناس تغذیه و صنایع غذایی  در خصوص رژیم غذائی افزود: تغییر شیوه یا الگوی مصرف غذا، کلیدی ترین راه کنترل دیابت است، با توجه به اینکه بیشتر افراد مبتلا به دیابت اضافه وزن دارند یا چاق هستند؛ رژیم غذائی، حداقل برای جلوگیری از بیشتر شدن وزن یا در صورت امکان کاهش وزن می باشد، برای این منظور لازم نیست که نوع غذای افراد دیابتی از سایر اعضای خانواده متفاوت باشد، بلکه فقط بایستی مصرف بعضی غذاها بویژه چربیها محدود شود.

وی گفت: علاوه بر نکات تغذیه ای که رعایت آنها برای هر فرد دیابتی الزامی است، در سالمندان به دلیل استعداد بالای ابتلا به یبوست و یا نوسانات قندخون توجه ویژه ای لازم است.

مهندس کسائی خاطرنشان کرد: هرگز از مصرف میان وعده غافل نشوید؛ میان وعده دو عدد خرما، یا یک لیوان شیر یا ماست و ... است؛ دراین مورد حتماً با متخصص تغذیه مشورت کنید و در طول روز به اندازه کافی مایعات ساده (آب) بنوشید تا به یبوست دچار نشوید؛ در صورتی که مصرف سبزیجات خام مشکل باشد، می توان از سبزیجات آب پز شده به صورت سوپ، آش یا مخلوط با ماست (به میزانی که توسط متخصص تغذیه مجاز شناخته شود) استفاده کرد؛ مصرف روزانه یک فنجان ماست و یک لیوان شیر کم چرب برای جلوگیری از بروز پوکی استخوان ضروری است.

کارشناس تغذیه و صنایع غذایی افزود: در صورتی که مصرف میوه خام مشکل باشد می توان از میوه آب پز شده (بدون شکر) استفاده کرد و در صورت مشاهده هر عارضه غیرعادی در پاها حتی موارد جزئی مانند سرخی، درد، تورم فورا به پزشک مراجعه کند؛ به مقدار غذایی که می خورید دقت کنید و آن را طوری تنظیم کنید که علاو ه برتامین نیاز بدن تان، بتوانید وزن مطلوب خود را به دست آورده و در همان وزن باقی بمانید و در این زمینه متخصصین تغذیه یا کارشناسان مربوطه در شما را راهنمایی می کنند.

وی در خصوص ورزش یا افزایش فعالیت بدنی گفت: همانطورکه افراد کم تحرک خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت دارند؛ افزایش فعالیت بدنی، یکی از راههای موثر پیشگیری از دیابت و در صورت ابتلا به بیماری، کنترل آن است. ورزش با افزایش مصرف قند خون توسط عضلات، سطح قندخون را کاهش می دهد، همچنین ورزش موجب افزایش تاثیر انسولین در بدن می شود چون یکی از مشکلات در دیابت نوع 2، کاهش تاثیر انسولین در بدن است.